عاشیقها نوازندگان و آوازخوانانی هستند که در ایران، جمهوری آذربایجان، ترکیه، ترکمنستان، قفقاز و دیگر مناطق ترک‌نشین هنرنمایی می‌کنند. عاشیق‌های آذربایجان وارث یکی از غنی‌ترین بخش‌های ادبیات و فرهنگ شفاهی آسیا هستند. برخی از کارشناسان معتقدند که فرهنگ عاشیقی یادگار شاه اسماعیل صفوی در فرهنگ ایرانی است. دربار شاه اسماعیل، محل پرورش عاشیقها بوده و «عاشیق قربانی» اولین عاشیقی بود که در این دربار فعالیت می‌کرد. آنان خنیاگرانی بودند که مردم از هرجهت تأییدشان می‌کردند.
عاشیقها در فرهنگ آذربایجان جایگاه ویژه‌ای به‌دلیل نقش آن‌ها در انتقال فرهنگ و ادبیات شفاهی مردم دارند. عاشیق در گذشته نقش بسیار با اهمیتی در فرهنگ ترکی داشته‌است. اسم قدیمی عاشیق، «اوزان» بوده‌است. عاشیقها در میان ترکمنان باغشی یا بخشی نامیده می‌شوند.
دییشمه:
نوعی مبارزه و مسابقه میان دو عاشیق از طریق آواز و موسیقی است در گذشته رسم بر این بوده است که در پایان این مبارزه عاشیق مغلوب، سازش را به رقیبش می‌بخشید. داستان رقابت خسته‌قاسم و لزگی‌احمد در میان عاشیق‌های ایران معروف است. به این نوع مبارزه در برخی نواحی ایران همچون ساوه و همدان، آچوب باغلَمه (açub bağleme) گفته می‌شود.
ساز عاشیقی:
ساز عاشیقی با نامهای قوپوز، چگور و ساز شناخته می‌شود؛ گرچه در برخی نواحی ایران برخی از عاشیقها سازهایی غیر از چگور می‌نوازند؛ به عنوان مثال (در همدان) خان‌میرزا، مرحوم عاشیق صحبت و مرحوم عاشیق اکبر غفوری تار می‌نواختند و مرحوم عاشیق سلمان نغمات ترکی را با تار و ویولن می‌نواخت و می‌خواند.
داستان‌های عاشیقها:
چندین داستان به‌صورت نظم (قوشما) و نثر (سوز) توسط عاشیقها آفریده شده و به‌صورت شفاهی به نسل‌های بعدی منتقل شده‌است.
مشهورترین داستان‌های عاشیقها:
•کوراوغلو
• اصلی و کرم
• طاهیر میرزا
• امیر ارسلان
• عاشیق غریب
• تللی حسن
